Niedawno komentowałem na blogu wydanie przez KNF bez podstawy prawnej rekomendacji dotyczącej wypłaty dywidendy przez powszechne towarzystwa emerytalne:
http://www.stefczyk.info/blogi/okiem-prawnika/knf-zamiast-sejmu
KNF nie spoczęło na laurach i tym razem wydało podobne rekomendacje w stosunku do zakładów ubezpieczeń/reasekuracji (13 lutego 2012 r.). Wszystkie argumenty podniesione w tamtym wpisie w odniesieniu do rekomendacji z 16 stycznia 2012 r. adresowanych do powszechnych towarzystw emerytalnych zachowują pełną aktualność także w odniesieniu do obecnych rekomendacji KNF.
Aby się nie powtarzać – dodaję kolejny wątek do analizy, czyli kwestię konstytucyjności opisywanych działań KNF. Rekomendacje dotyczą kwestii wypłaty dywidendy, a więc sposobu wykonywania prawa własności. Kodeks spółek handlowych przesądza, że akcjonariusze spółek akcyjnych (a w takiej formie działają zakłady ubezpieczeń) mają prawo do udziału w zysku. Z kolei kodeks cywilny opisując prawo własności i jego wykonywanie wskazuje także na prawo do pobierania pożytków z przedmiotu tego prawa. W przypadku akcjonariuszy zakładów ubezpieczeń, elementem przysługującego im prawa własności do akcji tych zakładów jest prawo do pobierania pożytków z tych akcji, czyli udziału w zysku, który realizowany jest przede wszystkim poprzez wypłatę dywidendy. A skoro zatem wypłata dywidendy przez zakład ubezpieczeń jest elementem wykonywania prawa własności przez jego akcjonariusza, to wkraczamy w sferę konstytucyjnej ochrony prawa własności.
Konstytucja wprowadza ochronę prawną prawa własności, a jej ograniczenie może nastąpić tylko w drodze ustawy (art. 64 Konstytucji RP). By spełnić ten wymóg ograniczenia dotyczące wypłaty dywidendy przez instytucje finansowe nadzorowane przez KNF musiałyby być zawarte w odpowiedniej ustawie dotyczącej ich funkcjonowania. Ustawodawca jednak nie wprowadził takiej regulacji i dlatego KNF próbuje ograniczyć wykonywanie prawa własności w drodze swoich rekomendacji, a to narusza wskazany wcześniej art. 64 Konstytucji RP.
Wkraczając w sferę tworzenia prawa KNF wydaje rekomendacje, które nie są przewidziane w art. 87 Konstytucji RP, określającym źródła prawa powszechnie obowiązującego w RP. Ograniczają się one wyłącznie do Konstytucji RP, ustaw, ratyfikowanych umów międzynarodowych oraz rozporządzeń, a także aktów prawa miejscowego. Nie budzi wątpliwości, że rekomendacje KNF nie mają takiego charakteru. Art. 93 Konstytucji RP wprowadza pojęcie aktów kierownictwa wewnętrznego, które obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty i nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów, a także upoważnienie do ich wydania musi wynikać wprost z ustawy. Zatem w sytuacji braku delegacji ustawowej do ich wydania w odniesieniu do PTE czy zakładów ubezpieczeń, jak również braku ich podległości KNF, rekomendacje te nie mogą rozpatrywane także jako akty kierownictwa wewnętrznego w rozumieniu art. 93 Konstytucji RP.
Są one zatem klasycznym „prawem powielaczowym” w żaden sposób nie mieszczącym się konstytucyjnym katalogu źródeł prawa powszechnie obowiązującego w RP, nie można ich także zakwalifikować do dopuszczonych przez Konstytucję aktów kierownictwa wewnętrznego. Ze względu na swój generalny charakter oraz brak podstaw prawnych do ich wydania, nie są także indywidualnymi decyzjami nadzorczymi organu nadzoru. A zatem, także z tych przyczyn działanie KNF uznać należy za sprzeczne z Konstytucją RP.
Paweł Pelc
15 lutego 2012 r.
http://www.stefczyk.info/blogi/okiem-prawnika/czy-knf-pamieta-o-konstytucji-rp