W dniu 3 lipca 2007 r. Komisja Nadzoru Finansowego podjęła uchwałę w sprawie komunikatu Komisji Nadzoru Finansowego odnośnie form przekazu reklamowego dotyczącego funduszy inwestycyjnych.
(http://www.knf.gov.pl/_gAllery/23/89/23894/KNF_reklamy_fundi_3.07.2007.rtf.pdf). Uchwała ta zawiera szczegółowe zasady dotyczącego przekazu reklamowego dotyczącego funduszy inwestycyjnych w tym jego formy, prezentacji wyników inwestycyjnych, pozostałych informacji finansowych dotyczących funduszu inwestycyjnego, a także przekazu reklamowego funduszu inwestycyjnego z wydzielonymi subfunduszami. Z treści uchwały wynika, że Komisja Nadzoru Finansowego podjęła ją na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym „realizując ustawowe cele nadzoru polegające na zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, jego przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienia ochrony interesów uczestników tego rynku, mając na względzie dbałość o prawidłowe funkcjonowanie rynku kapitałowego, w tym ochronę inwestorów i innych jego uczestników, a także przestrzeganie reguł uczciwego obrotu.”
Wskazany jako podstawa do podjęcia przez Komisję Nadzoru Finansowego art. 11 ust. 1 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym ma następujące brzmienie: „Komisja w zakresie swojej właściwości podejmuje uchwały, w tym wydaje decyzje administracyjne i postanowienia, określone w przepisach odrębnych.” Jest to zatem typowa norma proceduralna określająca w jaki sposób Komisja Nadzoru Finansowego, jako organ kolegialny, wyraża swoją wolę. Potwierdza to także konstrukcja całego art. 11 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. Kolejne ustępy tego artykułu dotyczą bowiem także kwestii proceduralnych – ust. 2 określa wymaganą większość głosów i wymagane quorum przy podejmowaniu przez Komisję Nadzoru Finansowego uchwał, ust. 3 tryb podpisywania uchwał Komisji, ust. 4 zawiera delegację do uchwalenia przez Komisję jej Regulaminu, ust. 5 i ust. 6 dotyczą zakresu stosowania Kodeksu Postępowania Administracyjnego do postępowania Komisji i przed Komisją oraz do wydanych przez nią decyzji. Z tego wynika jednoznacznie, że art. 11 ust. 1 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, jako norma o charakterze proceduralnym, dotycząca trybu pracy Komisji Nadzoru Finansowego nie może być samoistną podstawą do określania przez Komisję Nadzoru Finansowego zasad odnośnie form przekazu reklamowego dotyczącego funduszy inwestycyjnych.
Podjęta przez Komisję uchwała nie ma charakteru indywidualnego, zatem nie można jej przypisać przymiotu decyzji administracyjnej. Nie ma ona także charakteru interpretacji obowiązujących przepisów ustawy o funduszach inwestycyjnych, gdyż nie zawierają one norm o takim charakterze szczegółowości. Tworzy ona wyraźnie nowy zespół norm dotyczących przekazu reklamowego funduszy inwestycyjnych.
Uchwała Komisji jest skierowana do nieoznaczonego adresata – kreuje zasady prowadzenia przekazu reklamowego dotyczącego funduszy inwestycyjnych. Uchwała nie wskazuje wyraźnie kto jest jej adresatem, czy fundusze inwestycyjne, czy działające jako ich organy towarzystwa funduszy inwestycyjnych, czy podmioty przygotowujące na ich zlecenie przekaz reklamowy, czy też podmioty rozpowszechniające ten przekaz. Taka konstrukcja prowadzi do jednoznacznego wniosku, że uchwała ma charakter normatywny, bez znaczenia jest fakt nie określenia sankcji za nie przestrzeganie zasad wyrażonych w uchwale.
Zgodnie z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym. Art. 87 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, że źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Art. 92 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, że Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu, zaś ust. 2 tego przepisu zakazuje przekazania kompetencji do wydania rozporządzenia innemu organowi, czyli tzw. subdelegacji. Zgodnie z art. 93 Konstytucji RP charakter wewnętrzny mają uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty. Ponadto, zgodnie z tym przepisem Konstytucji RP zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
Uchwała Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 3 lipca 2007 r. w sprawie komunikatu Komisji Nadzoru Finansowego odnośnie form przekazu reklamowego dotyczącego funduszy inwestycyjnych nie mieści się zatem w kategorii aktów prawnych dopuszczonych przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. A to prowadzi do wniosku, ze uchwała ta, jako wydana przez organ nieuprawniony do tworzenia prawa, w formie nie przewidzianej przez Konstytucję RP zarówno dla źródeł prawa powszechnie obowiązującego, jak i dla aktów kierownictwa wewnętrznego narusza zasadę demokratycznego państwa prawa wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP. Narusza także wyrażoną w art. 7 Konstytucji RP zasadę, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
Z tych przyczyn Komisja Nadzoru Finansowego powinna niezwłocznie uchylić swoją niekonstytucyjną uchwałę z dnia 3 lipca 2007 r. w sprawie komunikatu Komisji Nadzoru Finansowego odnośnie form przekazu reklamowego dotyczącego funduszy inwestycyjnych. Dla zgodnego z Konstytucją uregulowania kwestii będących przedmiotem wskazanej uchwały niezbędne jest wprowadzenie w ustawie o funduszach inwestycyjnych stosownej delegacji do wydania rozporządzenia w tej materii przez organ przewidziany w Konstycji RP (np. Prezesa Rady Ministrów, jako nadzorującego Komisję Nadzoru Finansowego, zgodnie art. 3 ust. 3 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym) i następnie wydania przez ten organ stosownego rozporządzenia w zakresie zgodnym z delegacją ustawową. Możliwe jest także ustalenie zasad reklamy w formie tzw. samoregulacji – przez właściwą izbę gospodarczą zrzeszającą zarządzających aktywami funduszy inwestycyjnych, ale w tym przypadku, takie zasady nie będą miały charakteru powszechnie obowiązującego i Komisja Nadzoru Finansowego nie będzie mogła kontrolować ich przestrzegania.
Paweł Pelc
radca prawny
Artykuł wyraża osobiste poglądy autora nie zaś instytucji, z którą jest związany zawodowo.
6.07.2007.
tekst ukazał się w Biuletynie Miesięcznym Stowarzyszenia Rynku Kapitałowego nr 50 (lipiec 2007)