Gazeta Ubezpieczeniowa opublikowała przestawiony przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej do konsultacji społecznych projekt ustawy o pracowniczych programach emerytalnych. Projekt ten jest w dużym stopniu powieleniem dotychczasowej ustawy o pracowniczych programach emerytalnych, wprowadza jednak także pewne nowe rozwiązania. Mimo, że nie jest to rewolucja, to zgłoszenie projektu i jego przyjęcie istotnie może pogorszyć sytuację uczestników PPE oraz ograniczyć ich tworzenie. Z doświadczenia UNFE w latach 1999-2000 wyraźnie wynika, że pracodawcy powstrzymywali się z tworzeniem PPE w okresie prac nad zmianą ustawy o PPE w oczekiwaniu na ostateczny kształt rozwiązań ustawowych. W okresie do wejścia w życie nowych rozwiązań przenoszących obowiązek zapłaty składki podstawowej z pracownika na pracodawcę UNFE zarejestrowało jedynie 10 PPE. Wniesienie przedstawionego przez MGPiPS projektu do Sejmu może wywołać podobny efekt, zwłaszcza w sytuacji trwającego spowolnienia gospodarczego i bezrobocia przekraczającego 18%.
Tryb tworzenia PPE proponowany w projekcie może utrudnić tworzenie programów poprzez określenie tylko 3 miesięcznego terminu związania pracodawcy ofertą i braku trybu na wypadek nie osiągnięcia porozumienia z reprezentatywnymi związkami zawodowymi (art. 13 projektu). W obecnym stanie prawny w razie nie osiągnięcia porozumienia ze związkami zawodowymi w terminie 6 miesięcy możliwe jest zawarcie umowy z reprezentacją załogi z pominięciem związków zawodowych. Projekt przygotowany przez MGPiPS takiego zabezpieczenia nie zawiera.
Projekt pogarsza sytuację uczestników PPE, poprzez wprowadzenie możliwości zawieszenia PPE oraz ograniczenie ulgi w podatku od dochodów kapitałowych w odniesieniu do składki dodatkowej, która ma być drastycznie limitowana w stosunku do obecnego stanu prawnego (art. 27 ust. 3 projektu, który zabrania opłacania składki dodatkowej w wysokości przekraczającej maksymalnej wysokości kwoty wpłaty na IKE). Obecnie jedynym ograniczeniem wysokości składki dodatkowej pracownika jest wymóg, by pochodziła ona z wynagrodzenia uczestnika PPE. W efekcie projekt grozi ograniczeniem poziomu dobrowolnych oszczędności emerytalnych w ramach PPE. Przyjęcie takiego rozwiązania istotnie ogranicza jedyny przywilej podatkowy związany z PPE – ulgę w podatku od dochodów kapitałowych (tzw. podatek Belki).
Krokiem wstecz w stosunku do obecnego stanu prawnego jest art. 26 ust. 2 projektu, który przewiduje różne sposoby określania wysokości składki podstawowej (procentowo od wynagrodzenia jak obecnie, kwotowo w sposób jednakowy dla wszystkich uczestników albo procentowo z określeniem maksymalnej kwotowej wysokości tej składki). Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest obecny stan prawny – jednolite procentowe określenie wysokości składki dla wszystkich uczestników, co uniemożliwia dyskryminację jakichkolwiek grup pracowniczych i sprawia, że program jest prosty i łatwy w administracji, a zatem koszty jego prowadzenia są niższe. Ust. 2 w zbiegu z ust. 3 art. 26 projektu jest ponadto niewykonalny, gdyż przy kwotowym określeniu wysokości składki w sposób jednakowy dla wszystkich pracowników bardzo łatwo dla poszczególnych uczestników naruszyć ograniczenie z ust. 3, jeśli kwota składki nie będzie niższa niż 7% najniższego wynagrodzenia otrzymywanego przez uczestnika programu.
Prawa uczestników PPE narusza rozdział 4 (art. 40 i 41) przewidujący zawieszenie PPE. Ewentualna zmiana wysokości składki podstawowej powinna być dokonywana jak obecnie, w trybie takim jak przy tworzeniu PPE za akceptacją reprezentacji pracowników – poprzez zmianę programu, a nie w szczególnym trybie zawieszenia programu proponowanym w projekcie.
Generalnie proponowana regulacja nie zasługuje na formę nowej ustawy, ewentualne dostosowanie PPE do IKE, jeśli w ogóle jest konieczne, to powinno odbyć się w drodze małej nowelizacji obowiązującej ustawy o PPE, by maksymalnie ograniczyć ewentualne zahamowanie tworzenia PPE w oczekiwaniu na nową regulację.
Zamiast wprowadzać nieprzemyślane rozwiązania należałoby raczej podjąć działania w kierunku skutecznego ograniczenia bezrobocia i zwiększenia wzrostu gospodarczego, bo tylko to może zagwarantować rozwój PPE.
Paweł Pelc
radca prawny
Wiceprezes Stowarzyszenia Rynku Kapitałowego UNFE
12 czerwca 2003 r.